Τι είναι η Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ΘΑΔ);
H Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης είναι μία από τις πιο δημοφιλείς θεραπείες τρίτης γενιάς που αναπτύχθηκε στα μέσα του 90’ από τον καθηγητή ψυχολογίας Steven Hayes και τους συνεργάτες του. Η ΘΑΔ είναι μια μορφή Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας (ΓΣΘ) που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε ένα μεγάλο εύρος ψυχολογικών και σωματικών δυσκολιών, κυρίως σε συνθήκες που είναι χρόνιες και ανθεκτικές στη θεραπεία.
H ΘΑΔ χρησιμοποιεί στρατηγικές που προάγουν την αποδοχή της εμπειρίας και την ενσυνειδητότητα ‘να είμαι παρόν στο εδώ και τώρα’, συνοδευόμενες με συμπεριφορικές στρατηγικές που μας βοηθούν να δεσμευτούμε απέναντι σε πράξεις που θα μας βοηθήσουν να αναπτύξουμε ψυχολογική ευελιξία. Η ανάπτυξη της ψυχολογικής ευελιξίας, βοηθά τον θεραπευμένο να ζει στο παρόν, ενσυνείδητα, πράγμα που τον καθιστά ικανό να επιλέγει και να αποφασίζει τον τρόπο της ζωής που θέλει να ζήσει σύμφωνα με τις βαθύτερες επιθυμίες της καρδίας του, τις αξίες του.
Σημαντικό είναι να κατανοήσουμε τα δύο κύρια συστατικά της ΘΑΔ, εφόσον αποτελείται από δύο λέξεις "αποδοχή" και "δέσμευση". Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά αλληλοεπιδρούν συνεργικά μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της θεραπείας μέσω της εκμάθησης μιας πληθώρας διαφορετικών δεξιοτήτων. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν την εξάλειψη των συμπτωμάτων τους όταν αισθάνονται ευάλωτοι. Όμως πολύ νωρίς κανείς αντιλαμβάνεται πως η ατέρμονη αυτή μάχη δεν τελειώνει ποτέ παρά αποφέρει μια πρόσκαιρη ανακούφιση, με πολλές αρνητικές συνέπειες στο μέλλον.
Το πρώτο κύριο συστατικό της είναι η "αποδοχή", ότι δε μπορούμε να ελέγχουμε τα πάντα, εφόσον η ίδια η ζωή είναι απρόβλεπτη, αλλά αυτό που μπορούμε ενσυνείδητα να κάνουμε είναι να δεσμευτούμε σε πράξεις που μπορούν να βελτιώσουν τη ποιότητα της ζωής μας. Ο σκοπός της ΘΑΔ είναι να μας βοηθήσει να αποδεχτούμε ολιστικά τις εσωτερικές μας εμπειρίες, να κάνουμε ‘χώρο’ για αυτές (άγχος, θλίψη, πόνο κλπ) χωρίς άμυνα και παράλληλα να μάθουμε με ποιο τρόπο να διαχειρίζομαστε τον πόνο και το άγχος μας ως αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του. Άλλωστε, η άρνηση μας να αποδεχτούμε την πραγματικότητά μας οδηγεί σε μεγαλύτερο πόνο. Η αποδοχή βοηθάει να αναπτύξουμε και να ενισχύσουμε την προθυμία μας και να στρέψουμε την προσοχή μας στο πώς θα ζήσουμε μια ζωή σύμφωνα με τις αξίες μας. Το παράδειγμα που ακολουθεί μας εξηγεί ότι η αποδοχή, δηλαδή η καλλιέργεια της προθυμίας, μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη.
‘’Μια μητέρα που έχει διαγνωστεί με Διαταραχή Πανικού δυσκολεύεται να πετάξει με την οικογένεια της στη Disneyland, στο ταξίδι εκείνο που πάντα περίμεναν, μιας και το αεροπλάνο εντείνει το αίσθημα εγκλωβισμού. Μέσα από τη ΘΑΔ αντιλαμβάνεται πως η γονεϊκότητα και η φροντίδα είναι από τις κεντρικές της αξίες, πράγμα που την βοηθάει να κάνει ΄χώρο’ για το άγχος της και να πετάξει.’’
Το δεύτερο συστατικό η "δέσμευση" ενισχύει την δέσμευση μας να αλλάξουμε θετικά τη συμπεριφορά μας ακολουθώντας το δρόμο των αξιών μας. Στόχος μας είναι να ενισχύσουμε τις εποικοδομητικές συμπεριφορές σας. Συνεχίζοντας με το παραπάνω παράδειγμα:
‘’Η μητέρα καλείται να προχωρήσει στη δεσμευμένη πράξη της έκθεσης στο φοβογόνο ερέθισμα, το αίσθημα εγκλεισμού που βιώνει στο αεροπλάνο, εφόσον αυτό θα την οδηγήσει πιο κοντά στις αξίες της’’
Τι συμβαίνει στη ΘΑΔ;
Η ΘΑΔ δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στη θεραπευτική διαδικασία, ενισχύοντας την ενεργή συμμετοχή μας, μέσα από διαδικασίες έκθεσης στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, βιωματικών ασκήσεων για ενδελεχή εξερεύνηση και διερεύνησης των αξιών μας .
- Μαζί θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε μια πλούσια, πλήρη, ψυχολογικά ευέλικτη ζωή, την ζωή που επιθυμείτε. Είναι πολύ σημαντικό να διερευνήσουμε τι είναι σημαντικό για εσάς, τις αξίες σας. Πολύτιμες πληροφορίες που θα σας καθοδηγήσουν να θέσετε τους στόχους σας και να αλλάξετε τη συμπεριφορά σας, ώστε να πάρει η ζωή σας την πορεία που επιθυμείτε.
- Θα μοιραστώ μαζί σας ένα σύνολο από τεχνικές που θα σας επιτρέψουν να διαχειριστείτε επίπονες σκέψεις και συναισθήματα, πιο αποτελεσματικά, με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν μικρότερο αντίκτυπο και επιρροή στη ζωή σας. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες, θα σταματήσετε την ατέρμονη μάχη αποφυγής, θα μάθετε να παρατηρείτε τις ψυχικές σας δυσκολίες και να κάνετε ‘’χώρο’’ για αυτές παρά να προσκολλάστε σε αυτές.
- Θα διαμορφώνουμε μαζί ένα πλάνο δράσης. Το πλάνο δράσης θα σας βοηθάει να συνεχίσετε τη θεραπευτική διαδικασία εκτός της συνεδρίας μας με σκοπό να βελτιώσετε την καθημερινότητα σας.
Πόσο διαρκεί η ΘΑΔ;
Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως για παράδειγμα από το ποιοι είναι οι στόχοι σας, πόσο σύνθετη είναι η κατάσταση που βιώνετε ή τι επιζητείτε από τη θεραπεία. Παρ’όλα αυτά συγκαταλέγεται στις βραχείες μορφές ψυχοθεραπειών από 12 εβδομαδιαίες συναντήσεις έως 40 συναντήσεις, διάρκειας 50 λεπτών.
Σε τι είδους προβλήματα μπορεί να βοηθήσει η ΘΑΔ;
Παρότι η ΘΑΔ αρχικά ήταν εστιασμένη στη θεραπεία της κατάθλιψης, συγκαταλέγεται στις υπερ-διαγνωστικές (transdiagnostic) μορφές θεραπείας, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα προσαρμογής της θεραπευτικής διαδικασίας στις όποιες δυσκολίες βιώνετε ανεξαρτήτως της διάγνωσης σας. Ερευνητικά δεδομένα του Αμερικάνικου Συλλόγου Ψυχολόγων (APA Division 1,2 Task) ότι η ΘΑΔ είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματική στα ακόλουθα:
- Άγχος και επεισόδια πανικού
- Φοβίες
- Χρόνιος Πόνος
- Κατάθλιψη
- Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
- Σχιζοφρένεια και άλλες ψυχώσεις
- Προβλήματα πρόσληψης τροφής (όπως Ψυχογενής Ανορεξία ή Βουλιμία)
- Γενικά προβλήματα υγείας: σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, η υπέρταση, η ινομυαλγία, ο διαβήτης, η ημικρανία και άλλες χρόνιες διαταραχές
- Προβλήματα ελέγχου του θυμού
- Προβλήματα με ουσίες ή αλκοόλ
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι
Προτεινόμενη Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία που θα σας βοηθήσει να βάλετε τη ΘΑΔ στη ζωή σας
Harris.R (2009), H παγίδα της ευτυχίας (Επιμέλεια: Χούνος Ν. Εκδόσεις Αλκυών [Τίτλος πρωτοτύπου: The Happiness Trap: Stop Struggling, Start Living, Harris.R (2007)]
Χρυσάγη.Α, (2019).Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ΘΑΔ) για τη θεραπεία των Αγχωδών Διαταραχών: Βιβλιογραφική ανασκόπηση. Γνωσιακή και Συμπεριφορική Έρευνα και Θεραπεία 5(1), 33-46
Ηλεκτρονικές εφαρμογές
ACT Companion- Μια διαδραστική εφαρμογή που σας βοηθάει στην ανάπτυξη και την πρακτική δεξιοτήτων, όπως να είστε στο εδώ και τώρα, με ανοιχτή στάση και προθυμία να ζήσετε μια ζωή σύμφωνη με τις αξίες σας .
Ασκήσεις Ενσυνειδητότητας (mindfulness) βοηθούν να συνδεθείτε στο εδώ και τώρα και να παρατηρήσετε τις σκέψεις σας.
- 15-minute Awareness exercise, Jason Luoma
- Observer Exercise, Randy Burgess
- Live Mindfully ένα πολύ χρήσιμο blog, όπου θα βρείτε μια πληθώρα ασκήσεων.
Χρήσιμα Βίντεο για την καλύτερη κατανόηση της ΘΑΔ προσέγγισης